Η κυβερνητική αστάθεια και η συνεχής εναλλαγή εξουσίας, έχει κατακερματίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών, στην ικανότητα της εκάστοτε κυβερνήσεως, να κρατήσει την τάξη και την σύνθεση της κοινωνίας σε αποδεκτά επίπεδα. Θα έπρεπε κατά τη γνώμη σας, να εφαρμοσθεί ένα νομικό πλαίσιο όπου θα έδινε στους πολίτες το δικαίωμα της δικαστικής αμφισβήτησης αποτελεσμάτων προεδρικών εκλογών;


   Στην Ελλάδα παραδοσιακά το εκλογικό σύστημα ευνοεί το πρώτο κόμμα, ενώ το κομματικό σύστημα είναι κατά βάση δικομματικό με δυο μεγάλες παρατάξεις στα δεξιά και αριστερά του πολιτικού φάσματος. Κατά κανόνα λοιπόν δεν έχουμε πρόβλημα κυβερνητικής αστάθειας στη χώρα μας, τουλάχιστον μετά από το 1974. Επίσης στερούμαστε κουλτούρα συναίνεσης, συνεννόησης και συμβιβασμού, δηλαδή των στοιχείων που είναι απαραίτητα για τη συνεργασία. Δεν είναι λοιπόν πολύ εύκολο να επιτευχθεί η κυβερνητική σταθερότητα σε συνθήκες απλής αναλογικής. Για αυτό και νομίζω ότι η εφαρμογή της θα είναι παροδική. Βέβαια η προηγούμενη εκτίμηση δεν σημαίνει ότι δεν θα ευχόμουν να συνεργαστούν τα κόμματα για να επιχειρήσουν ορισμένες απαραίτητες μεταρρυθμίσεις για τη χώρα στους τομείς της πολιτικής και της οικονομίας ή του ασφαλιστικού και της δημόσιας υγείας και να προβούν σε βαθιές τομές που προϋποθέτουν ευρύτερη στήριξη και συναίνεση για να επιτύχουν.

   Αλλά δεν είμαι αισιόδοξος για την προοπτική αυτή. Επίσης θα προσέθετα ότι είμαι τελείως αντίθετος στη θέσπιση απαγόρευσης πρόωρης διάλυσης της Βουλής και εξάντληση της τετραετίας, γιατί τουλάχιστον με τα σημερινά δεδομένα αυτό θα σήμαινε ότι δεν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν οι εκλογές ως μηχανισμός αποσυμπίεσης και ανανέωσης της εμπιστοσύνης του λαού στην κυβέρνηση. Φαντάζεστε μετά από το 2009 στην έκρηξη της μνημονιακής περιόδου να μην είχαμε τη δυνατότητα των διπλών εκλογών του 2012; Τέλος αντιλαμβάνομαι την ερώτησή σας για τον δικαστικό έλεγχο των προεδρικών εκλογών ως γενικότερη ερώτηση, ώστε να καταλαμβάνει τον έλεγχο ορισμένων πολιτικών διαδικασιών που εξελίσσονται στο πλαίσιο της λειτουργίας του κοινοβουλευτισμού, μεταξύ αυτών και η προεδρική εκλογή από τη Βουλή. Η απάντησή μου θα ήταν ότι αντιμετωπίζω το ενδεχόμενο αυτό πολύ επιφυλακτικά γιατί αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε μεγάλη κομματικοποίηση του δικαστηρίου που θα κρίνει τις διαφορές αυτές. Τούτο όμως δεν σημαίνει ότι μπορεί κανείς να είναι ικανοποιημένος με κατάφωρες καταστρατηγήσεις της διαδικασίας για τις οποίες ωστόσο ένα πολιτικό όργανο με διευρυμένη σύνθεση συγκροτούμενο από πρόσωπα αυξημένου κύρους (π.χ. με τη συμμετοχή όσων διατέλεσαν Προέδροι της Βουλής ή και Πρόεδροι Δημοκρατίας) ή άλλως και απλούστερα η Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα ήταν ίσως προτιμότερο και θα έπρεπε να είναι αρκετό.





   Τα τελευταία δώδεκα χρόνια, ο συλλογικός νους των Ελλήνων, έχει συρρικνωθεί σε ένα επίπεδο σκέψης όπου αυτοσκοπό έχει την άμεση επιβίωση. Η συρρίκνωση της νόησης των πολιτών, ενισχύεται από τα υποβαθμισμένα Πανεπιστήμια και τα σχολεία όπου έχουν μετατραπεί σε χώρους παραπαιδείας. Με αυτόν τον τρόπο, ο πολίτης έχει χάσει την αίσθηση απαίτησης των βασικών του δικαιωμάτων, ποιες θα ήταν οι κινήσεις ενός υγιούς κράτους, όπου σκοπό έχει την δημιουργία μιας ισχυρής κοινωνίας πολιτών;

   Για να είμαι ειλικρινής συμμερίζομαι σε μεγάλο βαθμό τις απαισιόδοξες εκτιμήσεις σας. Νομίζω ότι από το 2004 και μετά ζούμε μια περίοδο σχετικής αν όχι παρακμής τουλάχιστον μείωσης των προσδοκιών. Θα σας πω π.χ. σε σχέση με τα πανεπιστήμια ότι πέρα από τα περιστατικά της βίας θεωρώ αδιανόητη τη φθορά της δημόσιας περιουσίας για την οποία όμως ευρύτερα στην Ελλάδα υπάρχει απαράδεκτη έλλειψη σεβασμού. Ωστόσο δεν νομίζω ότι χρειάζονταν νέες προσλήψεις για τη στελέχωση της Πανεπιστημιακής αστυνομίας, ούτε η ιδεολογικοποίηση του ζητήματος αυτού, είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, λες και τα πανεπιστήμια είναι κέντρα ανομίας και η αστυνόμευση είναι αυτό που τους λείπει. Επιστρέφοντας στην ευρύτερη εικόνα, όσο λειτουργούμε με άξονα το κράτος-λάφυρο το οποίο οι πολιτικές δυνάμεις εκμεταλλεύονται κι όσο η αγορά παραμένει δέσμια ολιγοπωλίων τα οποία στην πραγματικότητα δρουν πολλές φορές ως ολιγαρχία χωρίς αποτελεσματικό έλεγχο τόσο η παρακμή θα συνεχίζεται. Η αρνητική στάση του πολιτικού συστήματος απέναντι στις ανεξάρτητες αρχές είναι ενδεικτική της στρέβλωσης που υπάρχει στη χώρα μας και της αντίδρασης απέναντι σε ελεγκτικούς μηχανισμούς.





   Ως πολίτες μιας αυστηρά συνταγματικής κοινωνίας, έχουμε την υποχρέωση
συμμόρφωσης στις αποφάσεις της δικαιοσύνης. Αυτή η συμμόρφωση, τίθεται σε κρίση μέσω των άνισων αποφάσεων, όπου λαμβάνονται ανάλογα με την κοινωνική θέση όπου ανήκει το άτομο Πως θα μπορούσε ύστερα από χρόνια λανθασμένων αποφάσεων και άνισων κυρώσεων, να αναδομηθεί η σχέση εμπιστοσύνης, μεταξύ του πολιτών και του δικαστικού συστήματος;

   Το πρόβλημα της άνισης απονομής δικαιοσύνης είναι σοβαρό και έρχεται να προστεθεί σε αυτό της καθυστερημένης απονομής δικαιοσύνης που αγγίζει τα όρια της αρνησιδικίας. Η αντιμετώπισή τους ξεπερνά τα όρια της συζήτησης αυτής. Θα έλεγα όμως ότι ένας σοβαρός παράγοντας δυσλειτουργίας είναι η πολυνομία και η στάση της διοίκησης. Το νομικό καθεστώς είναι τόσο σύνθετο που γεννά από μόνο του διαφορές. Όσο για τη διοίκηση, κι εκεί το πρόβλημα της αμεροληψίας (που περιλαμβάνει και την κομματικοποίηση) είναι μεγάλο. Ευέλικτο κράτος, που σημαίνει και μικρότερο κάποιες φορές, καλύτεροι νόμοι, συνεπής διοίκηση. Αυτά παράλληλα μα βελτιώσεις στο νομικό σύστημα μπορεί να συμβάλουν στη βελτίωση της κατάστασης. Αλλά καταλαβαίνετε ότι οι αντιδράσεις είναι μεγάλες. Η συμμόρφωση στις δικαστικές αποφάσεις είναι επίσης μεγάλο θέμα. Έχει κι αυτό να κάνει ιδίως με τη λειτουργία της διοίκησης και της πολιτικής εξουσίας στο κράτος μας. Το νομικό καθεστώς είναι αυστηρό για τη μη συμμόρφωση. Αλλά το πρόβλημα εντοπίζεται π.χ. στο ότι οι συνέπειες μιας απόφασης ιδίως αν η δίκη διαρκέσει πολλά χρόνια είναι συχνά δύσκολο να ανατραπούν. Πέρα από αυτό η μεγάλη πρόκληση αφορά νομίζω τη συμμόρφωση της διοίκησης στο πνεύμα της νομοθεσίας όπως την ερμηνεύει ιδίως το Συμβούλιο της Επικράτειας ώστε να βελτιωθεί, να ανυψωθεί το επίπεδο νομιμότητας της διοικητικής δράσης. Εκεί θέλει πολύ δουλειά να γίνει.




   Οι κανόνες του νέου κόσμου, απαιτούν την αναθεώρηση νόμων όπου θα φέρουν την λειτουργία του συστήματος εξουσίας, σε συμμόρφωση με τις ανάγκες των καιρών. Πιστεύεται πως η απαίτηση αλλαγής του δικαίου, θα έπρεπε να είναι αυτονόητο συνταγματικό δικαίωμα των κατοίκων κάθε χώρας;

   Σε πολλές χώρες η επικαιρότητα της νομοθεσίας είναι εμπεδωμένη αναγκαιότητα η οποία προβάλλεται μάλιστα και στα πλαίσια του ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων. Αλλά αυτό προϋποθέτει ότι ελέγχεται ουσιαστικά η εφαρμογή του νόμου, η απόδοσή του, οι συνέπειες στην πράξη και η ανάγκη τροποποίησης του λόγω αλλαγής των συνθηκών. Αυτό στην Ελλάδα ακόμη κι αν προβλέπεται δεν εφαρμόζεται στην πράξη. Οι υπουργοί επικεντρώνονται συχνά σε εξαγγελίες και όχι στα αποτελέσματα από την εφαρμογή του νόμου. Με τον τρόπο όμως αυτό η αναντιστοιχία μεταξύ νομικής ρύθμισης και ρυθμιζόμενης πραγματικότητας μεγαλώνει και ο πολίτης βλέπει τον νόμο ως τροχοπέδη στις προσπάθειές του. Οι αλλαγές που απαιτούνται προφανώς έχουν πολιτική και διοικητική κατεύθυνση αλλά επαναλαμβάνω ποιος τις διεκδικεί και ποιος τις εφαρμόζει; Εξ ου και ο περιορισμός των προσδοκιών των πολιτών.





   Τα ξεχασμένα σκάνδαλα του παρελθόντος, έχουν στιγματίσει την πολιτική ζωή της χώρας, σε βαθμό όπου επηρεάζει την εικόνα της στο εξωτερικό και την εμπιστοσύνη των αγορών σε μια όλο και συρρικνούμενη εσωτερική οικονομία. Ποιος είναι ο νομικός γνώμονας, όπου με απόλυτη αυστηρότητα και διαφάνεια θα επιβάλει κυρώσεις για την ποινική ευθύνη προσώπων;

   Σκάνδαλα υπάρχουν σε όλες τις κοινωνίες αν με αυτά εννοούμε καταχρήσεις εξουσίας και οικονομική εκμετάλλευση δημόσιας εξουσίας με τον ένα ή άλλο αθέμιτο ή άδικο τρόπο ή με την εύνοια προς ημέτερους. Μεγάλο εμπόδιο αποτελούσε η αποσβεστική προθεσμία στην ποινική ευθύνη των υπουργών η οποία με την τελευταία συνταγματική αναθεώρηση καταργήθηκε. Το θέμα όμως δεν ταυτίζεται από συνταγματική άποψη με το ποινικώς ενδιαφέρον ερώτημα αν τιμωρήθηκαν οι ένοχοι. Το κρίσιμο συνταγματικό ερώτημα είναι αν υπάρχουν οι θεσμικές εγγυήσεις, τα αντίβαρα της εξουσίας, που εμποδίζουν και προλαμβάνουν τις ατασθαλίες, την παρανομία και τη διαφθορά. Θα προσέθετα μάλιστα και τον έλεγχο νομότυπων πράξεων που όμως έχουν μηδενική συμβολή στο δημόσιο συμφέρον, αποτελούν δηλαδή τεράστια έξοδα από τα οποία δεν μένει κανένα αποτέλεσμα. Αλλά στη χώρα μας η αντίδραση της πολιτικής εξουσίας στα αντίβαρα που την ελέγχουν και την περιορίζουν είναι μεγάλη και το χειρότερο είναι ότι η αντίδραση αυτή  εκδηλώνεται στο όνομα της δημοκρατίας αντί να επιδιώκεται η ενίσχυση των αντιβάρων χάριν αυτής! 

    Η ανέχεια στην αγορά και η ανάγκη των καλλιτεχνών για δημιουργικότητα,
τραβούν τα όρια της τέχνης σε νέα σημεία. Που πιστεύετε, πως θα έπρεπε να
τραβηχτεί μια γραμμή, στον τρόπο παρουσίασης, έκθεσης και κατανάλωσης της
τέχνης από το κοινό;


   Ο κλάδος της υποκριτικής δοκιμάστηκε κατά την περίοδο της πανδημίας
ποικιλότροπος. Εγώ όμως ευτυχώς πολύ πριν την πανδημία, είχα ξεκινήσει πρόβες
για τον Θεόφιλο, μια πολύ ιδιαίτερη παράσταση όπου ο θεατής μπορεί να βγάλει τα
δικά του συμπεράσματα. Η παράσταση μετά την Καλαμάτα συνεχίζει την πορεία της
στην Αθήνα και εκτός και σε άλλα επαρχιακά σημεία.

   Τον άλλο μήνα θα βρίσκομε στο Βόλο εκεί όπου εξέφρασε ένα μεγάλο κομμάτι της
ζωγραφικής του ο Θεόφιλος.

   Αυτό που είδα εγώ στο Θεόφιλο και αυτό που ταίριαζε και σε μένα είναι η λοξή
ματιά του πάνω στα πράγματα που έβλεπε και ζωγράφιζε. Το ίδιο κι εγώ προσπαθώ
να "βλέπω πίσω από αυτά που βλέπω". Ο κάθε καλλιτέχνης πρέπει να βρει το δικό
του τρόπο να εκφραστεί, έτσι και εγώ προσπάθησα να μην μείνω στον εαυτό μου,
αλλά να συναντήσω εγώ τους θεατές.





   Το καλλιτεχνικό σας στίγμα, περιλαμβάνει θέατρο, τηλεόραση και
κινηματογράφο, μια ενασχόληση με την τέχνη όπου μετρά χρόνια, προσφέροντας σας
μια πλήρη εμπειρία όπου λίγοι μπορούν να αναπαράγουν. Πως βιώσατε την εξέλιξη
της τέχνης στον Ελληνικό χώρο μέσα στις δεκαετίες;


   Κάθε φορά ότι και αν έκανα, προσπαθούσα και προσπαθώ ακόμη να το κάνω με
δέος χωρίς να υποτιμήσω τίποτα, είτε λέγετε κινηματογράφος είτε λέγετε θέατρο,
γιατί αυτός που θα σε παρακολουθήσει αν είναι καλό αυτό που θα δει θα το πει.

   Προσπάθησα με τα χρόνια να γίνομε όσο γίνετε καλύτερος, δε ξέρω σε πιο σημείο
τα κατάφερα, αλλά τουλάχιστον προσπάθησα να μην κάνω καμία έκπτωση και γιαυτό
ο κόσμος με εκτιμά. Δεν ήταν εύκολα τα πράγματα και προσπαθούσα πάντα να μην
κοροϊδέψω κανένα και πολύ περισσότερο τον εαυτό μου.





   Κάθε μορφή έκφρασης απαιτεί την αφοσίωση του καλλιτέχνη και την απόλυτη
εξειδίκευση στον τομέα του. Στην πορεία σας καταφέρατε με επιτυχία να
μεταφερθείτε από τον κινηματογράφο έως το θέατρο, Με ποιους τρόπους μπορέσατε
να διοχετεύετε την ενέργεια και το χρόνο σας σε τόσα διαφορετικά πεδία;


   Το κατάφερα αυτό, πηγαίνοντας κάθε φορά εγώ στο ρόλο και όχι να φέρνω το ρόλο
επάνω μου, ο κάθε ρόλος είναι διαφορετικός και ακολουθεί διαφορετικούς κώδικες
αναγκάζοντας σε να αλλάζεις προσωπεία, έτσι ώστε να γίνεσαι ο ρόλος και όχι να
καμώνεσαι το ρόλο γιαυτό άλλο "κάνω" και άλλο "είμαι".






   Καθώς οι εποχές αλλάζουν, μαζί τους μεταβάλετε και η τέχνη Αυτές οι αλλαγές
δημιουργούν δυσκολίες και καταστάσεις, όπου θα έκαναν ένα νεότερο ηθοποιό να τα
παρατήσει. Θα θέλατε να μοιραστείτε με τους αναγνώστες, κάποια από τα
μεγαλύτερα εμπόδια από την καλλιτεχνική σας πορεία;


   Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια που αντιμετώπισα ήταν η συχνή ανεργία.
Προσπαθούσα εκείνο το καιρό να κάνω πράγματα που ναι μεν δεν επέφεραν μεγάλο
κέρδος, αλλά έκανα δουλειές που δεν φαίνονταν τόσο πολύ.

   Είτε λέγετε μεταγλώττιση, είτε σπικάζ, είτε ανάγνωση βιβλίων. Όλα αυτά είναι
μέρος της δουλειάς μου και είναι κάτι που δε μπορώ να αποφύγω, η μεταγλώττιση
σαν παράδειγμα με έφερνε σε σημείο να πάρω το ρόλο ενός λαγού η μίας φάλαινας  
κάτι το οποίο μου ήταν τρομερά δύσκολο, αλλά το έκανα για να μην μείνω άνεργος.

   Αυτό σε βάθος χρόνου μπορεί να μην είναι άμεσο μέρος της δουλειάς μου,
αλλά μου δίνει μέσω των δικαιωμάτων της φωνής μου από τις επαναληπτικές
προβολές μια διέξοδο σε ένα δύσκολο σημείο, δεν παύει όμως το θέατρο και ο
κινηματογράφος να είναι η κατεξοχήν δουλειά μου. Δε μπορώ να τα έχω πάντα  
θέατρο και κινηματογράφο, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της πανδημίας που
περάσαμε.






   Η Ελλάδα έχει πάψει να πιστεύει στην τέχνη, οι νέοι απασχολούν τη σκέψη τους
με άμεσα θέματα βασικής επιβίωσης, αγνοώντας την παιδεία και την πνευματική
ανάπτυξη όπου προσφέρει. Θα μπορούσε με την βοήθεια και καθοδήγηση των
καλλιτεχνών, οι κρατικοί φορείς να αναπτύξουν μια υγιή πλατφόρμα μάθησης,
προβάλλοντας την τέχνη στις νέες γενεές;


   Χωρίς παιδεία οι άνθρωποι δεν μπορούν να πάνε πουθενά, ο μονόλογος του
Θεόφιλου λέει σε κάποιο σημείο το "κεφάλι γενεί το όνειρο" και χωρίς όνειρο
χάνεσαι. Αν ένας άνθρωπος δεν ονειρεύεται πάει χαμένος και όσοι πάψουν να
ονειρεύονται γίνονται σκιές αδικαίωτες.
 
   Σαφώς έχει χρέος η πολιτεία και το κράτος να δώσει στο κόσμο μόρφωση,
δυστυχώς όμως βολεύει τις κυβερνήσεις να έχουν αμόρφωτους ανθρώπους.
Πρέπει να δημιουργηθεί κάποια πλατφόρμα βοηθώντας τους πολίτες να πάρουν
κάποιες γνώσεις έστω και εγκυκλοπαιδικές. Ο καθένας, από το δικό του μετερίζι
οφείλει να κάνει πράγματα και για τις γενεές όπου έρχονται.