-Γιατί φιλοσοφία; Γιατί ποίηση;

   Έτυχε να είμαι καλός σε αυτά τα πράγματα. Αν δεν ήμουν καλός σε αυτά θα είχα ασχοληθεί με κάτι άλλο. Μπορεί να ήμουν σεφ για παράδειγμα και να ετοίμαζα τα συσσίτια των αστέγων. Όπως και να έχει θα είχα βρει κάποιον τρόπο για να κάνω κάτι αξιόλογο με το υποθετικό ταλέντο που θα διέθετα σε αυτό το υποθετικό σενάριο.

-Και αν δεν διέθετες κανένα ταλέντο;


   Όλοι έχουν κάποιο ταλέντο, αλλά αν υποθέσουμε πως δεν ήμουν πολύ καλός σε κάτι, τότε θα εστίαζα αποκλειστικά στο πιο σημαντικό πράγμα που υπάρχει στον κόσμο και αυτό είναι η αγάπη και το ενδιαφέρον προς τον συνάνθρωπο και ειδικά προς τον πονεμένο.



   Ναι είναι, γιατί η αγάπη υποτιμήθηκε τραγικά ανά τους αιώνες. Θεωρούμενη λανθασμένα απλώς ως ένα συναίσθημα οι φιλόσοφοι αρνήθηκαν να ασχοληθούν μαζί της, αν και καταλάβαιναν πως στις σκέψεις τους υπήρχε ένα τεράστιο κενό.


   Αυτό το κενό λοιπόν προσπάθησαν να το καλύψουν με χίλια δύο άλλα πράγματα με κυριότερο από αυτά την ηθική, η οποία συνήθως μοιάζει εξωτερικά με την αγάπη αλλά δεν είναι αγάπη γιατί τα κίνητρά της είναι πολύ διαφορετικά. Εκεί που η αγάπη ενδιαφέρεται για το τι θα απογίνει ένας άνθρωπος, η ηθική ενεργεί με βάση το τι θα πει ο κόσμος.

-Οι σκέψεις σου διαπνέονται από ένα αίσθημα θρησκευτικότητας. Η ηθική δεν είναι μέρος της θρησκείας;

   Η ηθική είναι η ανθρώπινη άποψη για το καλό και το κακό, το σωστό και το λάθος, για αυτό από εποχή σε εποχή και από τόπο σε τόπο αλλάζει, ενώ η θεολογία ασχολείται με αιώνιες και απαρασάλευτες αλήθειες, γι' αυτό ηθική και θεολογία δεν μπορούν να συνυπάρξουν. Ξέρω πως ο πολύς κόσμος τα θεωρεί συνδεδεμένα αλλά δεν είναι καθόλου έτσι.


   Σε αυτό φταίει η γραφική εικόνα του αγανακτισμένου ιερέα με τα Σόδομα και τα Γόμορρα που συμβαίνουν γύρω του και την φράση στο στόμα του “θα πέσει φωτιά να σας κάψει”, αλλά αυτή είναι μία κωμική εικόνα από παλιότερες εποχές. Τα παλιά χρόνια η θεολογική γνώση των ιερέων μην φαντάζεσαι πως ήταν κάτι το φοβερό. Αρκεί να μπορούσαν να διαβάσουν την Καινή Διαθήκη και να επιτελέσουν γάμους βαφτίσεις και κηδείες. Αυτό ευτυχώς όσο πάει και διορθώνεται.

-Γιατί λοιπόν η πίστη στον Θεό; Τι είναι αυτό που σε κάνει να πιστεύεις;

   Από την πίστη δεν μπορεί να ξεφύγει κανείς. Ακόμα και αυτός που λέει ότι δεν πιστεύει κι όμως πιστεύει, γιατί εκφέρει με βεβαιότητα μία άποψη χωρίς να γνωρίζει με βεβαιότητα για το τι πραγματικά ισχύει. Ο τρόπος σκέψης που κάποιος θεωρεί πως ο Θεός δεν υπάρχει με πάσα βεβαιότητα, ποιοτικά είναι ο ίδιος με τον τρόπο που θεωρούσαν επίπεδη οι άνθρωποι την Γη στον μεσαίωνα. Κοίταζαν γύρω τους και έλεγαν “βλέπουμε την γη να είναι επίπεδη η στρογγυλή; Την βλέπουμε να είναι επίπεδη. Άρα, η Γη είναι οπωσδήποτε επίπεδη”. Έτσι και στις μέρες μας. Οι άνθρωποι κοιτάζουν γύρω τους και λένε “βλέπουμε κάπου τον Θεό; Όχι. Άρα ο Θεός οπωσδήποτε δεν υπάρχει”. Μεσαιωνική λογική.

-Δεν είναι εύκολο να πιστέψεις σε κάτι όταν δεν το βλέπεις.

   Δεν είναι δυνατόν να πιστέψεις πως βλέπεις όλα όσα υπάρχουν για να δεις. Κάθε ενδεχόμενο είναι ανοιχτό. Είναι ζήτημα σύνεσης να κατανοείς πως τα πάντα είναι πιθανά.

   Μόλις είπες την σωστή λέξη. Πιστεύω, όχι γνωρίζω. Αυτά τα δύο είναι διαφορετικά πράγματα και δεν πρέπει να τα μπερδεύουμε. Πίστη σημαίνει εμπιστοσύνη, όχι γνώση  Κάθε τοποθέτηση για ένα ζήτημα που ξεπερνά την γνωστική μας ικανότητα πρόκειται για πίστη. Το συνηθισμένο σφάλμα μερικών άθεων είναι να νομίζουν πως σε αντίθεση με τους ένθεους εκείνοι γνωρίζουν, όμως ούτε εκείνοι γνωρίζουν, κανείς δεν γνωρίζει, και αυτή η βεβαιότητα πρόκειται για λογικό σφάλμα, για διανοητικό τροχοπέδη.

-Για να κάνω λίγο και τον δικηγόρο του “διαβόλου”, αφού κάθε ενδεχόμενο είναι ανοιχτό όπως λες, αυτό σημαίνει πως ο Θεός μπορεί να είναι ακόμα και μια μικρή νεράιδα;

   Όπως είπα, από την πίστη δεν μπορεί να ξεφύγει κανείς. Πιστεύω για παράδειγμα για κάποιον πως είναι ένας καλός και έντιμος άνθρωπος. Δεν το γνωρίζω με πάσα βεβαιότητα. Τα γεγονότα μετά από πολλά χρόνια είναι πιθανόν να μου δείξουν πως έκανα λάθος. Το μόνο που έχω για να σχηματίσω μία άποψη για κάποιον, που επί της ουσίας όμως πρόκειται για πίστη, είναι κάποια στοιχεία που γνωρίζω για εκείνον και την προαίρεσή μου να πιστέψω για εκείνον κάτι καλό ή κάτι κακό. Υπάρχουν άνθρωποι που κατηγορούν τους πάντες. Είναι θέμα προαίρεσης. Και το ίδιο ισχύει και στο ζήτημα της πίστης σχετικά με την “ποιότητα” του Θεού. Όποιος θέλει μπορεί να πιστεύει και στο μικρό μου πόνυ.

-Εγχειρίδιο ελεύθερης σκέψης. Πως γίνεται να συνυπάρχουν στον τίτλο του βιβλίου δύο τόσο αντίθετες λέξεις;

   Ο τίτλος είναι σκόπιμα οξύμωρος για να κεντρίζει την προσοχή του αναγνώστη. Προφανώς και δεν υπάρχει συνταγή για να σκεφτόμαστε σωστά. Υπάρχουν όμως, προϋποθέσεις και κριτήρια.

-Το δεύτερο βιβλίο σου είναι μία συλλογή σκέψεων. Υπάρχει κάποια κεντρική ιδέα και αν ναι ποια είναι αυτή;

   Νομίζω ότι σε όλα τα βιβλία υπάρχει μία κεντρική ιδέα. Στο δικό μου το βιβλίο η εξεύρεση της κεντρικής ιδέας είναι μέρος της πνευματικής και διανοητικής εξάσκησης του αναγνώστη. Αν δεν καταλάβει την κεντρική ιδέα του βιβλίου τότε ίσως να μην έχει καταλάβει καλά ούτε το ίδιο το βιβλίο.